Por (Allium ampeloprosum) należy do rodziny amarylkowatych i jest rośliną dwuletnią, choć w uprawie amatorskiej w ogródku najczęściej traktowany jest jako roślina jednoroczna. W pierwszym roku wytwarza to co najcenniejsze, czyli korzeń, skróconą łodygę zwaną piętką oraz długie, zielone liście. W roku kolejnym tworzy kwiaty i nasiona a wówczas przestaje być przydatny w kuchni.

Por pochodzi z Azji Mniejszej a do Polski sprowadzony został już w średniowieczu. Ma dość ostry, specyficzne smak i jest warzywem pełnym odżywczych bogactw. Zawiera bowiem wapń, fosfor, potas, cynk oraz magnez. Do tego witaminy B, C, E, A oraz Ka. Wykazuje działanie antyseptyczne, wspomaga trawienie i obniża poziom cukru we krwi. Jest ważnym składnikiem diety chorych na anemię z racji dużej zawartości w nim żelaza. Syrop z pora wspomaga układ oddechowy i pomaga w odkrztuszaniu zalegającej wydzieliny. Leczy również nieświeży oddech. A do tego wszystkiego uznawany jest również za afrodyzjak, wspomagając płodność u mężczyzn.

Jest jednak pewne „ale” – por powoduje wzdęcia, dlatego nie powinny go jeść osoby z chorobą wrzodową oraz kobiety w ciąży.  

Warunki ekologicznej uprawy pora

Por nie przysparza większych problemów w uprawie, nie ma też zbyt dużych wymagań. Należy mu zapewnić słoneczne stanowisko, ciepłe i osłonięte od wiatrów. Podłoże powinno być piaszczysto-gliniaste, próchnicze o pH w granicach 6-7,5. W kwestii poziomu wilgotności por ma swoje wymagania. Nie znosi zarówno przesuszeń (zwłaszcza w okresie kiełkowania) jak i zastojów wodnych. Podłoże powinno być przewiewne o stałej wilgotności. Można by rzec, że żadna temperatura mu nie straszna. Może zimować w gruncie i bez problemu znosi nawet minus 15^oC.

W ekologicznej uprawie pora, gdzie nie stosuje się żadnych chemikaliów, trzeba stosować inne metody chroniące uprawę przed chorobami i szkodnikami. Takimi metodami są zmianowanie, a także dobre sąsiedztwo (uprawa współrzędna), czyli sadzenie obok siebie takich roślin, które mają dobroczynny wpływ na te rosnące obok.

I tak np. pora nie sadzi się po roślinach cebulowych, gdyż atakują go te same szkodniki i choroby. Ale za to idealnym miejscem dla pora jest to, gdzie rosły wcześniej kapustowate, jak: dynia, kapusta głowiasta biała czy cukinia. Ale za to sam por uznawany jest za warzywo idealne jako przedplon dla większości innych warzyw.

Za sąsiadów dla pora powinno się wybierać sałatę, marchew, truskawki, pomidory, selery i ogórki. Wokół porów powinno się również wysiewać zioła. Obok grządek z porami nie powinny natomiast rosnąć buraki, fasola oraz groch.

Przygotowanie podłoża do wysiewu pora

Jeśli zdecydujemy się na wysianie pora bezpośrednio do gruntu, to nie może być to miejsce na których przez poprzednie 4 lata rosły pory lub inne rośliny cebulowe. Ograniczy to ryzyko wystąpienia chorób oraz ataku szkodników.

Samo podłoże powinno zostać głęboko przekopane, wyrównane i dokładnie oczyszczone z resztek roślinnych. Por można siać w pierwszym lub drugim roku po zastosowaniu obornika. Obornik można zastąpić nawozami zielonymi, byleby były to rośliny bobowate: facelia lub gorczyca. Idealnym sposobem na użyźnienie podłoża przed wysiewem pora jest przekopanie podłoża z kompostem. Nawóz ten będzie zawierał wszystkie niezbędne składniki odżywcze.

Sianie pora w gruncie można rozpocząć już w kwietniu i zaleca się by były to odmiany późne, zbierane pod koniec lata i jesienią. Warzywo można również wysiać w lipcu i wówczas gotowe do zbiorów będzie w kwietniu następnego roku. Nasiona umieścić należy na głębokości 1-2 cm, w odległości ok. 20 cm od siebie. Uprawa pora powinna mieć wciąż lekko wilgotne podłoże i na bieżąco należy usuwać chwasty.

Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że choć wysiew wprost do gruntu jest to metoda mniej pracochłonna i tańsza, to plony nie są tak imponujące jak stosowanie rozsady.

Uprawa pora z rozsady

W zależności od odmiany, którą wybierzemy uprawę rozsądny można zacząć na początku marca. W tym czasie powinno się siać odmiany do zbiorów późnym latem i jesienią. Gdy zbiory planujemy w kolejnym roku w kwietniu, taką uprawę rozsady zaczynamy w maju.

Wielkość pojemnika dobieramy do naszego zapotrzebowania na sadzonki. Doniczka czy skrzynka powinny zostać wypełnione torfem lub lekką ziemią ogrodową. Możemy por siać w rządkach a możemy nasionka zwyczajnie rozsypać, przysypać cienką warstwą podłoża, podlać by ziemia była wilgotna i osłonić. Rozsada powinna mieć zapewnioną temperaturę w granicach 15-20^oC. Po 8-10 tygodniach mamy gotowe sadzonki do wysadzania w gruncie. Zanim jednak umieścimy pory w podłożu, trzeba je zahartować wynosząc najlepiej do tunelu foliowego. Wysokość rozsady powinna mieścić się w granicach 15-20 cm. Sadzi się ją na takiej głębokości, by cała biała część znalazła się pod powierzchnią ziemi. Po włożeniu należy podłoże lekko ugnieść a całość nasadzeń obficie podlać. Jeśli pogoda nie rozpieszcza deszczami, należy pory systematycznie podlewać by podłoże nie uległo przesuszeniu.

Pielęgnacja pora

Por nie jest warzywem wymagającym jakichś szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych. Na początku uprawy nie można dopuścić do przesuszenia podłoża, w którym rośnie. Nie lubi towarzystwa chwastów, dobrze jest zatem dbać na bieżąco o ich usuwanie. Międzyrzędzia powinny być systematycznie spulchniane. Jeśli będziemy go obsypywać ziemią, część biała będzie się wydłużać, jest to ważne szczególnie wówczas, gdy por będzie przeznaczony do przezimowania.